عاشورا هنگام نزول خشم خدا

درس هایی از عاشورا

بیست و پنجم: عاشورا هنگام نزول خشم خدا

گاهی اعمال انسان ها سبب خشم الهی می شود. اعمالی که سبب می شود خداوند بر انسان خشم بگیرد و عذاب خود را در همین دنیا بر انسان نازل نماید و با تعجیل در فرستادن عذاب انسان را به سزای اعمال خود در همین دنیا برساند.

عاشورا و وقایع آن از همین دست اعمالی است که کوفیان و یزیدیان مرتکب آن شدند و با لشگرکشی علیه امام زمانشان سبب خشم الهی شدند.

خطبة اولِ امام حسین دربارة خشم خدا

امام حسین دو خطبة یکسان با اندک تفاوتی در روز عاشورا با فاصلة کوتاهی ایراد فرمودند که در ذیل به آن اشاره می­کنیم:

زمانی که تشنگی بر امام و یارانش غلبه کرد، مردی بنام «یزید بن حصین همدانی»[1] بر حضرت وارد شد و اجازه خواست تا با سپاهیان دشمن پیرامون آب سخن بگوید. امام اذن فرمودند.

یزید در مقابل جمعیت ایستاد و گفت: اى مردم! همانا خداى عزّ و جلّ محمد  را بر حق مژده­دهنده و بیم­دهنده و فرا­خواننده به سوى خداوند به فرمان او و چراغ تابان فرستاده است و این آب فرات است که سگان و خوکان مردم عراق در آن غوطه مى‏خورند و چگونه میان آن و پسر پیامبر مانع شده‏اید؟

گفتند: اى یزید! پر حرفى کردى، دست از ما بدار و به خدا سوگند حسین باید تشنه بماند، همان گونه که دیگرى پیش از او (یعنى عثمان) تشنه ماند.

امام حسین فرمود: اى یزید بنشین. سپس خود در حالى که به شمشیر خویش تکیه داده بود برخاست و با صداى بلند بیانات مهمی را ایراد فرمودند که به قسمتی از بیانات آن حضرت اشاره می­شود:

«اشْتَدَّ غَضَبُ‏ اللَّهِ‏ عَلَى‏ الْیَهُودِ حِینَ قَالُوا عُزَیْرٌ ابْنُ اللَّهِ‏ وَ اشْتَدَّ غَضَبُ اللَّهِ عَلَى النَّصَارَى حِینَ قَالُوا الْمَسِیحُ ابْنُ اللَّهِ‏ وَ اشْتَدَّ غَضَبُ اللَّهِ عَلَى الْمَجُوسِ حِینَ عَبَدُوا النَّارَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ اشْتَدَّ غَضَبُ اللَّهِ عَلَى قَوْمٍ قَتَلُوا نَبِیَّهُمْ وَ اشْتَدَّ غَضَبُ اللَّهِ عَلَى هَذِهِ الْعِصَابَةِ الَّذِینَ یُرِیدُونَ قَتْلَ ابْنِ نَبِیِّهِم‏».[2]

امام حسین که پنجاه و هفت ساله بود دست به ریش خود گرفت و فرمود: خشم خداوند هنگامى بر یهود شدّت پیدا کرد که گفتند: «عزیر پسر خداست» و خشم خداوند هنگامى بر مسیحیان شدّت پیدا کرد که گفتند: «مسیح پسر خداست» و خشم خداوند هنگامى بر زرتشتیان شدت پیدا کرد که به جاى خداوند، آتش را پرستش کردند و خشم خداوند بر هر قومى که پیامبر خود را کشته‏اند شدت پیدا کرده است‏ و خشم خداوند بر این گروه هم که مى‏خواهند پسر پیامبر خویش را بکشند شدت پیدا خواهد کرد.

خطبة دوم امام حسین دربارة خشم خدا

بیان دوم حضرت هنگامی است که تعدادی از یاران او کشته شده­اند؛ فرمودند:

«اشتَدَّ غَضَبُ اللهِ عَلَی الیَهُودِ إِذ جَعَلُوا لَهُ وَلَداً، وَ اشتَدَّ غَضَبُهُ عَلَی النَّصَارَی إِذ جَعَلُوهُ ثَالِثُ ثَلاَثَهٍ، وَ اشتَدَّ غَضَبُهُ عَلَی المَجُوسِ إِذ عَبَدُوا الشَّمسَ وَ القَمَر دُونَهُ، وَ اشتَدَّ غَضَبُهُ عَلَی قَومٍ إِتَّفَقَت کَلِمَتُهُم عَلَی قَتلِ إبنِ بِنتَ نَبِیّهم. أَمَا وَ اللهِ لاَأُجِیبَهُم إِلَی شَیءٍ مِمَّا یُرِیدُونَ حَتَّی أَلقَی الله وَ مُخضبُ بِدَمِی، أَمَا مِنْ مُغِیثٍ یُغِیثُنَا لِوَجْهِ اللَّهِ أَ مَا مِنْ ذَابٍّ یَذُبُ‏ عَنْ‏ حَرَمِ‏ رَسُولِ‏ اللَّه‏».[3]

هنگامی غضب خداوند بر یهود شدّت گرفت که برای خداوند فرزندی قرار دادند و زمانی بر نصارا غضب خداوند سخت شد که سه خدایی شدند و عبادت آفتاب و ماه موجب خشم خداوند بر مجوس شد؛ اکنون خشم خداوند بر مردمی شدید شد که بالاتفاق برای کشتن پسر پیامبرشان سخن می­گویند.

آگاه باشید! سوگند بخدا پاسختان را نمی­گویم تا اینکه با خداوند ملاقات کنم در حالی که محاسنم رنگین به خون من شده. آیا فریادرسی نیست که فریاد مرا جواب

دهد؟ آیا دفاع کننده­ای نیست که از حرم رسول خدا دفاع کند؟

پیرامون خطبة امام از جهات گوناگونی همچون موارد تفسیری، اعتقادی و تاریخی باید بحث گردد تا عاشورائیان بتوانند با خواندن گفتار سیّدالشهدا، به عمق سخن حضرت دست یابند و بُعد روحی کلام ایشان را درک نمایند و در نتیجه در خودشان تحوّلی پدید آورند.

بر این اساس لازم است مقدمه­ای را ذکر کنیم، آنگاه به قسمت پایانی کلام امام  بیشتر توجه نماییم؛ زیرا کلام آن حضرت به دو بخش تقسیم می­شود:

بخش اول: مباحث اعتقادی است که راجع به عقاید یهود و نصارا و مجوس بحث می­شود که با داشتن انحرافات فکری، به کیفری سخت مجازات شدند.

بخش دوم: مباحث تاریخ­نگری است؛ یعنی طایفه­ای با فرزندِ آورندة کتاب الهی جنگیدند و به عواقب بدی مبتلا شدند.

با شناسایی این صحفه از روزگار، دری برای همگان باز می­شود که مخالفت با خداوند و پیام آورانش، آیندة نگران­کننده­ای را در پی دارد و درسی خواهد بود برای افکاری که دنیاطلبی را مقصود خویش می­دانند و برای ابعاد معنوی زندگی خود جایی را نمی­نگرند.

در مقدمة بحث، بخش اول کاملاً روشن خواهد شد.

منظور از خشم خداوند

خشم در انسان، یک نوع هیجان و برافروختگیِ درونی است که سرچشمة حرکات تند و شدید و خشن می­شود و آثار ظاهری آن، حمره­ای است که در چهره عیان می­شود. این معنی که در مورد انسان­هاست، در حقّ پروردگار متعال معنا نمی­دهد، بلکه مراد از خشم الهی، برچیدن دامنة رحمت و دریغ داشتن لطف از کسانی است که مرتکب اعمال زشتی شده­اند.[4]

انسان از آنجایی که دارای جسم است و از عالم مادّه نقش گرفته، تأثّر نفسانی در او ایجاد می­شود و در چهرة او نمایان می­گردد؛ ولی خداوند به خاطر مبّرا بودن از جسم و مادّه، از پذیرفتن تأثّر به دور است، از این­رو نمی­توان در خداوند مفهوم خشم را همان مفهوم غضب در انسان گرفت.

شاهد بیان ما حدیث امام صادق  از کتاب «توحید صدوق» است که می­فرماید: «غَضَبَ‏ اللَّهِ‏ عِقَابُهُ‏ وَ رِضَاهُ ثَوَابُهُ»؛[5] خشم خدا عقاب اوست و خوشنودی او ثواب اوست.

با دانستن معنای خشم خدا، شدّت غضب او و افزایش خشم او مشخص می­گردد، زیرا عذاب به تناسب گناه تعیین می­شود؛ مثلاً اگر گناه، قتل عمدی باشد، قصاص کیفر اوست، وگرنه قصاص جاری نمی­شود؛ از این­رو شدّت غضب خداوند همان افزایش عقاب خدا است بر کسانی که گناهشان بزرگ باشد، چنانکه قرآن کریم در این رابطه برای کسانی که در مسیر توحید قرار گیرند، افزایش سعادت و کمال را برایشان قرار داد و آن دسته­ای که در مسیر کفر گام نهند، افزایش خشم و غضب پرودگار و زیان و خسران نصیبشان خواهد شد.[6]

عوامل خشم خدا

دانش­های قرآنی بر اساس حوادث و در قالب قصّه­ها، می­تواند به عنوان اصل کلّی در تکوین مطرح باشد؛ زیرا آنچه از قرآن می­خوانید برای آن است که روزی به آن دامن زنید که خواه حادثة تاریخی باشد یا قوانین جزایی اسلام، بی­درنگ شما را به مسیر واقعی هدایت خواهد کرد.

بر این اساس ما می­توانیم عوامل خشم خدا را در قوانین مسلّم و یا وقایع و حوادث

ارائه دهیم، علاوه بر اینکه در اخبار و روایات ما عوامل دیگری نیز بیان گردیده است:

1.کفر

قرآن کریم به عنوان اصل کلی، کفر را انگیزة خشم خداوند (یعنی عقاب الهی) می­داند؛ مانند: «وَ لکِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْراً فَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللَّهِ»؛[7] کسانی که دریچه­های قلب خود را به روی کفر و بی­ایمانی می­گشایند و مسیر عقیدتی خود را به کلّی عوض می­کنند، اینها به عذاب خداوند گرفتار می­شوند.

در سورة اعراف داستان دعوت حضرت هود از قومش بیان می­شود، مجادلاتی که میان آن پیامبر خدا و قوم او صورت پذیرفت به حدّی بالا گرفت تا اینکه مردمان آنروز در اثر پایین بودن سطح فکری و وحشت داشتن از پرستش خدای یگانه، پراکندگی و تعدّد خدایان را برای خود مایة افتخار پنداشتند و با تمام قوای درونی، حرف آخر را به حضرت هود  چنین گفتند: «فَأْتِنا بِما تَعِدُنا إِنْ کُنْتَ مِنَ الصَّادِقین‏»؛[8] اگر راست مى‏گویى عذابى را که از آن بیم مان مى‏دهى بیار!

این سخن اوّلاً حکایت از بی­دقّتی آنها و خرافات دانستن دعوت­های پیامبر زمانشان می­کند و ثانیاً نشانة عدم واهمه از تهدیدهای حضرت هود است؛ یعنی از این تهدیدهایی که پیرامون نفی توحید می­کنی برای ما اثری ندارد و نمی­تواند ما را از سنّت­های اجدادمان جدا سازد.

قرآن کریم در ادامه می­فرماید: «قَالَ قَدْ وَقَعَ عَلَیْکُم مِّن رَّبِّکُمْ رِجْسٌ وَ غَضَبٌ»؛[9] گستاخی و تجرّی آنان موجب گشت تا غضب و کیفر خداوند بر آنها واقع گردد.

از نظر ادبی جملة ماضی برای محقق الوقوع بکار می­رود؛ یعنی بطور حتم مجازات­های الهی و خشم خداوند بر شما واقع خواهد شد. نکتة جالب اینجاست که در این آیة شریفه، پیرامون کیفر و غضب خداوند، فعلی بکار می­رود که تردید هر خواننده­ای را از بین می­برد، لذا کسانی که به قرآن اعتقاد دارند و هر روز این کتاب آسمانی را قرائت می­کنند، باید دقت بیشتری داشته باشند.

ممکن است من و شما کافر نباشیم، ولی گاهی اوقات اعمال کافرانه از ما سر  می­زند و اگر اندکی در خودمان تأمل کنیم، به این واقعیت خواهیم رسید، آنگاه به بسیاری از شرک­های درونی خود دست خواهیم یافت و در جهت تدارک گذشتة از دست رفته باید برآییم که اگر قبل از مرگ، چاره نجوییم به خسارت بزرگی دچار گشته­ایم.

2.شرک

شرک پدیده­ای است در اسلام که اگر در دل هر مسلمانی نفوذ کند و نخواهد از آن توبه نماید، موجب خشم خدا می­شود. گاهی کیفر خداوند در دنیا صورت می­گیرد و برخی از موارد غضب الهی در روز جزا به وقوع می­پیوندد.

در داستان موسی و گوساله­پرستان، خداوند می­فرماید: «إِنَّ الَّذینَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَیَنالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ ذِلَّةٌ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ کَذلِکَ نَجْزِی الْمُفْتَرینَ»؛[10] کسانى که گوساله پرستیدند، بزودى خشم پروردگارشان با ذلتى در زندگى این دنیا به آنها مى‏رسد و دروغ‏سازان را چنین سزا مى‏دهیم‏.

3.عدم دوستی با مغضوب علیه

در مورد مغضوبین دو آیه در قرآن کریم آمده است: یکی در سوره مجادله، آیه14 به صورت راجح و دیگری در سورة ممتحنه، آیه13 به حسب ظاهر آمده است که در هر دو مورد مغضوبینِ خداوند را همان قوم یهود می­داند، گرچه می­توان در سورة فتح، آیة6 یکی از موارد غضب را منافقان دانست.

طرح این بحث به خاطر این است که اگر خشم خدا بر کسی حاکم گردد، با او

نباید معاشرت دوستانه بست، چراکه چنین افرادی خطرناک و غیر قابل اعتمادند. آنها از رحمت حقّ محروم هستند و ممکن است که شما را به هر جنایتی که خودشان دست می­زنند، وارد سازند، آنگاه نتیجة خشم خداوند بر آنان، بر شما نیز جاری گردد، چه آنکه در سورة مائده، آیة51 می­فرماید:

«وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ»؛ هر کس از شما که آنها را دوست دارد از آنهاست؛ یعنی در حکم دشمنان شما محسوب می­شوند، هر چند حقیقتاً جزء آنها نباشند.

عوامل خشم الهی در کلام امام حسین

امام حسین چهار عامل از عوامل خشم خدا را بیان فرمودند:

خشم خداوند بر یهود؛ چون که برای خداوند فرزند قایل شده­اند.

خشم  خداوند بر نصاری؛ چون که سه خدایی شده­اند.

غضب خداوند بر مجوس؛ چون آفتاب و ماه را پرستش کردند.

خشم خداوند بر یزید بن معاویه علیه­اللعنه؛ چون فرزند پیامبرش را کشت.

سه عامل اوّل در تحت شرک گنجانده می­شود و دانستیم که یکی از موجبات غضب الهی، شرک و بت­پرستی است و آنقدر این مسئله اهمیت دارد که دامن دوستانِ مغضوبین را نیز می­گیرد.

1.یهود و کیفیت خشم خداوند بر آنها

قرآن کریم مواردی از گرفتار شدن یهودیان به خشم خدا را ذکر می­کند:

الف: سرگردانی در بیابان «تیه»

اینان مدّتی در بیابانی بنام «تیه»[11] سرگردان شدند و علّت این غضب خداوند به این خاطر بوده است که اولاً آیات خدا را انکار مى‏کردند و ثانیاً اصرار در کشتن رهبران الهى و پیشوایان خلق و نجات دهندگان بشر، یعنى انبیاى پروردگار داشتند و ثالثاً آلوده انواع گناهان مخصوصاً ظلم و ستم و تعدى به حقوق دیگران و تجاوز به منافع سایر مردم بوده‏اند و مسلماً هر قوم و ملتى که داراى چنین اعمالى باشند، سرنوشتى مشابه آنها خواهند داشت.[12] قرآن کریم در سوره آل عمران، آیه 112 می­فرماید: «وَ باؤُ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّه‏»؛[13] یهودیان پس از توبه به غضب خداوند بازگشتند. در سورة بقره نیز داستان چگونگی بازگشتن به غضب خداوند مشروحاً بیان گردیده است.

ب:مسخ شدن در روز شنبه

اینان در روز شنبه با اینکه از طرف خداوند ماهی­گیری ممنوع شده بود، به صیّادی رفتند و همگی مسخ شدند و به شکل بوزینه در آمدند که قرآن در این رابطه می فرماید: «کُونُوا قِرَدَةً خاسِئین‏».[14]

آنگاه دلیل این عذاب را عبرتی برای آیندگان می­خواند: «وَ مَوعِظَةً لِلمُتَّقِینَ».[15]

ت: عذاب دسته جمعی

وقتی یهودیان گوسالة سامری را خدای خویش گرفتند و زحمات شبانه­روزی حضرت موسی را در دعوت به توحید پشت پا زدند، فرمان شدیدى از طرف خداوند صادر شد که در تمام طول تاریخ پیامبران مثل و مانند ندارد و آن اینکه ضمن دستور توبه و بازگشت به توحید، فرمان اعدام دستجمعى گروه کثیرى از گنهکاران بدست خودشان صادر شد.

این فرمان به نحو خاصى مى‏بایست اجرا شود؛ یعنى خود آنها باید شمشیر به دست گیرند و اقدام به قتل یکدیگر کنند که هم کشته‏شدنش عذاب است و هم کشتن دوستان و آشنایان.

طبق نقل بعضى از روایات، حضرت موسی دستور داد در یک شب تاریک تمام کسانى که گوساله‏پرستى کرده بودند غسل کنند و کفن بپوشند و صف کشیده شمشیر در میان یکدیگر نهند![16]

2.نصارا و چگونگی عذاب خداوند بر آنها

«نصارا» پیروان حضرت عیسی را گویند که قایل به سه خدایی شدند و عیسی را در ردیف خدا می­دانستند. اینان نیز دچار عذاب الهی شدند که قرآن به برخی از کیفرهای آنان اشاره می­کند و می­فرماید:

«وَ مِنَ الَّذینَ قالُوا إِنَّا نَصارى‏ أَخَذْنا میثاقَهُمْ فَنَسُوا حَظًّا مِمَّا ذُکِّرُوا بِهِ

فَأَغْرَیْنا بَیْنَهُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ إِلى‏ یَوْمِ الْقِیامَةِ وَ سَوْفَ یُنَبِّئُهُمُ اللَّهُ بِما کانُوا یَصْنَعُونَ»،[17] در این آیه به دو خشم خداوند اشاره شد:

الف:پراکندگی و دشمنی میان مسیحیان

جملة «أَغْرَیْنا» از مادّة «اغراه» به معنای چسباندن چیزی است و سپس به معنای تشویق و وادار ساختن به کاری استعمال شده است؛ زیرا سبب ارتباط افراد، با هدف­های معیّنی انجام می­شود، بنابراین مفهوم آیة فوق چنین است که پیمان شکنی نصارا و خلافکاری­های آنها سبب شد که عوامل عدوات و دشمنی و بذر نفاق و اختلاف در میان آنها پاشیده شود.

امروزه نیز کشمکش­های فراوانی بین دُوَل مسیحی وجود دارد و تاکنون سرچشمة دو جنگ جهانی شده و همچنان دسته­بندی­های توأم با عدوات در میان آنها ادامه دارد. علاوه بر این، اختلافات مذهبی در میان گروه­های مذهبیِ مسیحیّت به قدری زیاد است که هم اکنون نیز به کشتار یکدیگر ادامه می­دهند.[18]

ب:عذاب اخروی

جملة «سَوْفَ یُنَبِّئُهُمُ اللَّهُ بِما کانُوا یَصْنَعُونَ» اشاره به نتایج افکارشان دارد که در روز قیامت از ثمرة عملشان آگاه خواهند شد که چگونه با مخالفت با پیامبر گرامی اسلام  دچار عذاب دردناک خداوند می­شوند.

3.مجوس و کیفیّت عذاب آنها

کلمة «مجوس» یکبار در قرآن کریم، آیة17 از سورة حج مطرح شده و معروف این است که اینان آیین زرتشت را پذیرفتند و دارای کتاب آسمانی بنام «اوستا» بودند. پیامبر اکرم  فرمودند: «مجوس پیامبر و کتاب آسمانی داشتند و پیامبرشان را به قتل رساندند.»[19]

در پایان آیه از کیفیت عذاب مجوسان بحثی نشده است، فقط می­فرماید: «إِنَّ اللَّهَ یَفْصِلُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیامَة»؛ روز قیامت که روز جدایی حق از باطل است، آنروز میان این گروه­ها حکمرانی خواهد شد و هر کس به سزای اعمال باطل خویش خواهد رسید.

بخش اول از بحث ما به اتمام رسید که تحت یک مقدمه­ مطرح شد و شرح قسمت اول از کلام امام حسین بود. اکنون به قسمت دوّم کلام آن حضرت می­پردازیم:

4.چگونگی خشم خدا بر یزید و پیروان

آثار خشم خدا بر سپاهیان عمر سعد در سه محور عیان گشته است:

روز عاشورا

عصر حکومت یزید (پس از شهادت امام )

از عاشورا تا روز قیامت

أسناد فراوانی را می­توان برای اثبات این بحث به گستردگی ذکر نمود. وقتی به مقاتل شیعه مراجعه می­کنیم به یک سلسله از روایات دست پیدا خواهیم کرد و از آن طرف محققین اهل سنّت نیز در این راستا گام نیکویی برداشته­اند و حقائقی را کشف نموده­اند که امروزه می­تواند به عنوان مؤیّدی برای شیعه باشد.

علاوه بر آنکه محققان مسیحی از قبیل «جرجی زیدان»[20] نیز به برخی از آن تاریخ أسفبار اشاره نموده، عواقب پیروزی و شکست را بررسی نموده­اند که مطالعة آنها بسیار حائز اهمیّت می­باشد.

1.حاکمیّت خشم خداوند در روز عاشورا

موارد بسیاری در این مورد در کتب ثبت شده که به برخی از آنها اشاره می­شود:

الف:نفرین امام بر «عبدالله بن حوزه تمیمی»

شخصی بنام «ابن حوزه» خطاب به لشکر امام حسین فریاد برآورد: آیا در میان شما حسین هست؟ در بار سومی که این جمله را تکرار کرد، اصحاب امام گفتند: این حسین است چه می­خواهی؟ گفت: «یَا حُسَین أَبْشِرْ بِالنَّار»؛ ای حسین! تو را به آتش قیامت بشارت می­دهم!

امام حسین فرمود: دروغ گفتی، بلکه بسوی پروردگار غفور و کریم و مطاع و شفیع می­شتابم.

او گفت: من پسر حوزه هستم. امام دست­ها را بسوی آسمان بالا برد بگونه­ای که سفیدی زیر بغل حضرت هویدا شد و فرمود: «اَللَّهُمَّ حَزُّهُ إِلَی النَّارِ»؛ خداوندا! او را به آتش بیافکن. دعای حضرت مستجاب شد و ابن حوزه با این سخن امام غضب کرد و بر اسب خود تاخت، بین او و امام نهری بود که ناگاه از اسب افتاد و پاهایش به رکاب اسب آویزان شد، آنقدر اسب او را کشید که پایش از زانو جدا شد و طرف دیگرش بر رکاب باقی ماند، تا اینکه اسب او را به سنگ و درخت می­زد و به هلاکت رسید.[21]

«مسروق بن وائل حضرمی» می­گوید: من جلوی لشکر بودم و در گمانم این بود که حسین را بکشم و سر بریدة او را نزد ابن زیاد ببرم تا جایزة وافری از او بستانم. وقتی غضب خداوند ر ا بر ابن حوزه آنگونه دیدم، شناختم که برای حسین و اهل بیتش  نزد خدا حرمتی است، لذا از مردم کناره­گیری کردم و گفتم: با این جماعت نمی­جنگم، چون اگر با آنان بجنگم از جهنّمیان خواهم بود.[22]

ب:اشک آسمان بر حسین

روایات بسیاری از شیعه و سنّی پیرامون گریة آسمان در روز عاشورا بر حسین بن علی  وارد گردیده که ما به برخی از آن احادیث اشاره می­کنیم:

 از محمد بن سیرین نقل شده است که: «سرخی به رنگ خون در آسمان دیده نشده، مگر آنروزی که حسین بن علی کشته شده است».[23]

جعفر بن سلیمان می­گوید: «خالة من «ام سالم» برای من گفت: هنگامی که حسین بن علی  به شهادت رسید، بارانی به رنگ خون بر روی خانه­ها و دیوار بارید (آثار خون نمایان بود). این حالت در خراسان و شام و کوفه به من خبر

رسیده که آثار خون بر دیوار و خانه­ها پیدا بود».[24]

زید بن عمرو کندی می­گوید: «یَوْمَ قُتِلَ الْحُسَیْنُ أَظْلَمَتْ عَلَیْنَا ثَلَاثاً... وَ لَمْ یُقَلَّبْ حَجَرٌ بِبَیْتِ الْمَقْدِسِ إِلَّا أَصْبَحَ تَحْتَهُ دَماً عَبِیطاً»؛ ام حیّان برایم نقل نمود که در روز شهادت حسین سه روز دنیا تاریک شده بود... و هیچ سنگی در بیت المقدس برداشته نمی­شد مگر اینکه خون غلیظی زیر آن سنگ ظاهر بود.[25]

جمیل بن مرّه می­گوید: «شتری در لشکر امام حسین در روز عاشورا مورد اصابت تیر و نیزة دشمن قرار گرفت که لشکریان دشمن آنرا نحر کردند و پختند، آنگاه همچون گیاه تلخ و زهرآگین درآمد که قدرت خوردن مقدار اندکی از آنرا نداشتند.»[26]

مردی از طائفة «بنی ابان بن دارم» که نام او «زرعه» است در روز عاشورا حضور داشت و وقتی امام حسین لشکر عمرسعد را کنار زد و به آب فرات رسید، زرعه فریاد برآورد که میان حسین و آب حایل شوید و نگذارید او آب بنوشد! آنگاه خود با عده­ای برخواست و مانع خوردن آب شد و تیری را به سمت حضرت رها کرد که با رها شدن تیر، امام  نتوانست آب بنوشد.

این شخص بعد از شهادت امام  وقتی خیمه­ها را غارت کردند، تحت الحنک حضرت را سرقت کرد؛ اما امام حسین  در آن لحظه که او مانع از نوشیدن آب شده بود او را نفرین کرد که: «اَللَّهُمَّ اظمه»؛ خدایا! او را تشنه کن.

نقل شده است که دعای امام مستجاب شد و در هنگام مرگ، فریاد تشنگی سر

می­داد، در حالیکه یخ را روی او و برف را در مقابل او گذاشته بودند، ولی همچنان می­گفت: به من آب دهید، از تشنگی دارم هلاک می­شوم.[27]

2.حاکمیّت خشم خدا پس از عاشورا

دشمن چون در مستی دنیاطلبی و گرفتن جوایز از سردمداران حکومت بسر می­برد، همواره فکر می­کرد که با غروب آفتابِ روز دهم محرّم الحرام سال61 هجری، همة مشکلات آنان حل گردیده و دنیا برای آنان خانة سرور و شادی و بزم عیش خواهد بود و می­توانند در این راستا جشن­ها بگیرند و بی­عفتی­ها در برابر قوانین پیامبر اسلام  بکنند، غافل از اینکه دادار حکیم بیدار است و وعده­های حکیمانه و قاهرانة خود را بر کسانی که اساس دین را کشتند جاری می­سازد.

بر این اساس خدای متعال یکی پس از دیگری دشمنان امام حسین را در منجلابی انداخت که برای رهایی از آن چاره­ای جز مردن نداشتند و اینک نمونه­هایی از آنها را نقل می­کنیم:

اوّل: خداوند متعال کسی که افتخار قاتل بودن حسین را می­کرد، یعنی «سنان بن انس نخعی» را به دام بلا گرفتار کرد و قبل از آنکه در عذاب اخروی او را عذاب کند رسوای دنیوی­اش ساخت.

روزی حجاج بن یوسف از چاکران خود خواست هر کس که نزدش واقعه­ای نیکو دارد آنرا نقل کند، هر کس واقعه­ای را نقل می­کرد تا اینکه سنان بن انس گفت: من کشندة حسین بن علی هستم! حجاج گفت: این بلای حَسن است! سنان به منزلش برگشت و زبانش گرفت و عقلش رفت. هرگاه غذا می­خورد از مقعد او بی­درنگ غائط می­شد و بیرون می­آمد.[28]

دوّم: شخصی ادّعا می­کرد که من روز عاشورا در قتل حسین بن علی شرکت

داشتم و هیچ گونه بلایی به من نرسیده، در حالی که شما می­گویید: هر کس که در قتل حسین کمکی کند، از دنیا نمی­رود مگر اینکه مبتلا به بلایی می­شود!

آن شخصِ از خدا بی­خبر و مغرور، «طائی» بود. او وقتی چراغ منزلش خاموش شد و فضای اتاق تاریک گشت، برخواست تا چراغ را تعمیر کند که آستین او آتش گرفت، خود را به سمت آب فرات حرکت داد و هرچه می­دوید آتش بیشتر می­گشت و وقتی خود را در آب فرو برد، آتش بر روی آب شعله می­زد و خاموش نمی­گشت، تا اینکه در اثر آتش به هلاکت رسید.[29]

سوّم: قیام مختار و برخورد با قاتلین اباعبدالله  که جریان مفصّلی دارد و دفتر جداگانه­ای می­طلبد.

چگونگی هلاکت یزید بن معاویه

یزید روزی با خواصّ از اصحابش به قصد شکار به صحرا رفت و به اندازة دو یا سه روز از شهر شام بیرون رفت، ناگاه آهویی ظاهر شد، یزید به اصحابش گفت: خودم می­خواهم به تنهایی در صید این آهو اقدام کنم و کسی با من نیاید. آنگاه سوار بر اسب شد و آهو را دنبال کرد و از این وادی به وادی دیگری برد. نوکرانش هر چه در پی او گشتند اثری از او نیافتند.

می­گویند که در آن صحرا تشنگی سختی بر او غلبه کرد و به شخص صحرانشینی برخورد کرد که از چاه آب می­کشید. مقداری آب به او داد، ولی رفتار ملوکانه­ای با یزید نداشت، یعنی آن مرد اعرابی تعظیم و سلامی که با پادشاهان و امرا می­کنند، با این ملعون نداشت.

یزید گفت: اگر مرا بشناسی که من کیستم، بیشتر مرا احترام می­کنی! آن اعرابی گفت: ای برادر! تو کیستی؟ گفت: من امیرالمؤمنین یزید پسر معاویه هستم. اعرابی گفت: سوگند بخدا! تو کشندة حسین بن علی  هستی، ای دشمن خدا و رسول خدا!

اعرابی خشمناک شد و شمشیر یزید را گرفت و بر سر او زد. شمشیر بر سر اسب رسید و اسب در اثر شدّت ضربت فرار کرد و یزید از پشت اسب آویزان شد. اسب سرعت می­گرفت و یزید را بر زمین می­کشید، آنقدر او را بر زمین کشید که پاره پاره شد.

اصحاب یزید در پی او آمدند و اثری از او ندیدند، مگر اینکه وقتی به اسب او رسیدند فقط ساق پای یزید روی رکاب آویزان بود. وقتی که آنرا دیدند با تأسف و اندوه به شهر شام برگشتند!![30]

با توجّه به ذکر این همه موارد، آیا کسی منکر خشم خدا بر قاتلین اباعبدالله می­شود؟ هم اکنون که سالیان متمادی از جریان و حادثة کربلا می­گذرد، ما شاهد کَرم الهی به دوستان امام حسین و غضب خداوند بر منکران آن حضرت هستیم.

کسانی که مجالس و محافلی برای امام حسین داشتند چه بسا از الطاف الهی بهره­مند شدند و بر عکس، آنانیکه به مجالس امام مظلوم ما بی­احترامی کرده­اند به کیفر دنیوی قبل از عذاب اُخروی رسیدند.

متأسفانه بحث به طول انجامید، و گرنه شواهدی را ذکر می­کردیم. علاقمندان محترم می­توانند به کتاب­هایی که وقایع و داستان عاشورا را نوشتند مراجعه کنند.

 

 

---

[1] . در برخى از نسخه‏هاى امالى نام این شخص به صورت «بریر» ثبت شده است، ولى در زیارت ناحیه مقدسه به صورت «یزید» آمده است.

[2]. بحارالانوار، ج44، ص319.

[3]. بحارالانوار، ج45، ص12؛ مقتل مقرّم، ص295؛ الطبری، ج6، ص255؛ مقتل شیخ مفید، ص89.

[4]. بحارالانوار، ج4، ص66، ح7.

.[5] به نقل از المیزان، ج18، ص266.

[6]. سوره فاطر، آیه39.

[7]. سوره نحل، آیه106.

[8] . سوره اعراف، آیه70.

[9]. سوره اعراف، آیه71.

[10]. سوره اعراف، آیه152.

[11] . «تیه» به معناى سرگردانى است و به صحراى سینا، محلّ سرگردانى آن قوم نیز گفته شده است که چهل سال در آن منطقه به سر بردند و از برکات زمین محروم ماندند. داستان تخلّف بنى اسرائیل و قهر الهى و سرگردانى آنان در تیه، در فصل چهارم از سِفر اعداد، در تورات مطرح شده است. امام صادق فرمودند: خداوند ورود بنى اسرائیل به بیت المقدس را به جهت تخلّف آنان از فرمان حضرت موسى، بر آنان و فرزندانشان تحریم کرد و بالاخره فرزندان فرزندان آنها موفّق به ورود شدند (یعنى تا پدران و فرزندان آنان که مورد تحریم قرار گرفته بودند زنده بودند، ورود به ارض مقدّس حاصل نگردید). (تفسیر عیاشی) در روایات آمده است که شبیه داستان بنى اسرائیل، براى مسلمانان هم پیش خواهد آمد. (بحار، ج28، ص14و30) در عدد اربعین (چهل) رمزى است که هم در قهر و هم در لطف الهى به کار مى‏رود. حضرت موسى براى گرفتن تورات، چهل شب در کوه طور ماند و مدّت آوارگى قوم یهود چهل سال بود. گاهى اصلاح نسل جدید، با انقراض نسل قدیم است، «أَرْبَعِینَ سَنَةً یَتِیهُونَ فِی الْأَرْضِ» باید خودباختگان نظام فرعونى که قدر موسى را نمى‏دانند از دنیا بروند و نسل جدیدى در فضاى آزاد و با مشکلات زندگى صحرایى رشد کنند تا قدر زندگى در شهر و در سایه رهبران آسمانى را بدانند. در حدیث است که آنان در سرزمین «تیه» از دنیا رفتند و فرزندانشان وارد سرزمین مقدّس شدند.

[12] . تفسیر نمونه، ج‏3، ص54.

[13] . سوره آل عمران، آیه112؛ سوره بقره، آیه61.

[14]. سوره بقره، آیه65.

[15] . همان. خلاصه ماجرا چنین بود: خداوند به یهود دستور داده بود، روز «شنبه» را تعطیل کنند، گروهى از آنان که در کنار دریا مى‏زیستند به عنوان آزمایش دستور یافتند از دریا در آن روز ماهى نگیرند، ولى از قضا روزهاى شنبه که مى‏شد، ماهیان فراوانى بر صفحه آب ظاهر مى‏شدند، آنها به فکر حیله‏گرى افتادند و با یک نوع کلاه شرعى روز شنبه از آب ماهى گرفتند، خداوند آنان را به جرم این نافرمانى مجازات کرد و چهره‏شان را از صورت انسان به حیوان دگرگون ساخت.

[16]. توضیح بیشتر آنرا در تفسیر نمونه، ج1، ص102، ذیل آیة51و54 سوره بقره بیابید.

[17]. سوره مائده، آیه14. «و همچنین از آن جمعیتى که مى‏گویند ما نصارائیم میثاق مخصوص بگرفتیم، آنها نیز قسمتى از اصول دینى خود را فراموش کردند، در نتیجه در بینشان تا روز قیامت دشمنى و کینه ورزى را تحریک کردیم، به زودى خدا از اعمالى که مى‏کرده‏اند خبرشان خواهد داد».

[18]. تفسیر نمونه، ج4، ص318.

[19]. وسائل الشیعه، ج11، أبواب جهاد العدو، باب49، ص96.

[20] . «جرجی زیدان» در چهاردهم دسامبر 1861میلادی در یک خانواده مسیحی عرب، در بیروت چشم به دنیا گشود. او از همان کودکی به مدرسه ابتدایی وارد شد و مقداری از مقدمات را فرا گرفت، اما بیش از هر چیز به نقاشی علاقه داشت و شاید همین جهت سبب شد که او در کودکی مدرسه را برای مدتی ترک کند، با وجود اینکه پدرش بسیار می­کوشید او درس بخواند. جرجی زیدان مدتی را به آموختن نقاشی گذرانید، اما بعدها به قدری به درس و مطالعه علاقه پیدا کرد که هر کتابی به دستش می­رسید آنرا می­خواند و هرگز از کتاب و مطالعه جدا نمی­شد. او در سال 1881 به فکر تحصیل پزشکی افتاد و مدت دو ماه و نیم علم حساب را آموخت. در اوایل سال دوم تحصیل در مدرسه، به خاطر خواندن مقالات سیاسی و توجه به مطبوعات، مورد بی­مهری مأموران حکومت استبدادی قرار گرفت تا آنجا که ماندن در بیروت برای او دشوار گردید. وی در سال 1884 که ژنرال گردون حاکم انگلیسی سودان به خارطوم می­رفت، وی هم به عنوان مترجم عربی و انگلیسی به همراه او رفت و مدت دو ماه در آنجا ماند. در سال 1885 به بیروت رفت و به عضویت مجمع علمی شرقی درآمد و طی مدت ده ماه زبان سریانی و عبری را آموخت و آنگاه کتاب فلسفة لغت را نوشت. جرجی زیدان در اواخر سال 1889 مدیریت مدرسه عبیدیه کبری در مصر را به عهده گرفت و به تدریس در آنجا می­پرداخت و در اواخر سال 1892 مجلة معروف الهلال را انتشار داد. او در سال 1897 به عضویت جمعیت آسیایی در انگلستان و فرانسه پذیرفته شد و نشانها و مدالهای علمی زیادی دریافت کرد. آثار و کتابهای کم­نظیر جرجی زیدان به حدود چهل جلد می­رسد که: 1. تاریخ تمدن اسلام؛ 2. تاریخ ادبیات؛ 3. تاریخ عرب قبل از اسلام؛ 4. تاریخ فراماسونها؛ 5. شرح زندگی مشاهیر شرق؛ 6. تاریخ یونان و روح؛ 7. طبقات الامام؛ 8. عجائب خلقت؛ 9. دختران غسان. او سرانجام در 22ژانویه سال 1914 میلادی در اثر سکتة مغزی در قاهره چشم از جهان فرو بست. (مجله فرهنگی و اطلاع رسانی افلاک)

[21]. مقتل مقرّم، ص282؛ مجمع الزوائد هیثمی، ج9، ص193؛ الامام الحسین ابن عساکر، ص377.

[22]. مقتل مقرّم، ص283؛ کامل ابن اثیر، ج4، ص27.

[23]. الامام الحسین (ابن عساکر)، ص359.

[24]. الامام الحسین (ابن عساکر)، ص360.

[25]. دلائل النبوه بیهقی، ج8، ص471 و ابن عساکر، ص364.

[26]. بیهقی در کتاب دلائل النبوه، ج6، ص472، عنوان کتاب «ما جاء فی اخبار النبی یقتل این بنته» است.

[27]. الامام الحسین علیه­السلام (ابن عساکر)، ص346؛ مجمع الزوائد، ج9، ص193.

[28]. الامام الحسین ابن عساکر، ص368.

[29]. الامام الحسین ابن عساکر، ص371.

[30]. مقتل مفید، ص202.