جری و تطبیق

پاسخ به یک پرسش:

شاید برای برخی از دوستان که این وبلاگ را مطالعه می کنند، سوالی مطرح شود که چگونه ممکن است یک آیه را که در مورد یک اتفاق خاص و برای افرادی خاص، نازل شده، آن هم هزار اندی سال پیش، به واقعه ای که زمان وقوعش برای ما معلوم نیست، نسبت داد؟ مگر می شود یک آیه را که سبب نزول و شأن نزول مشخصی دارد را به قیام حضرت مهدی ارواحنا فداء نسبت داد؟

پاسخ به این سوال با بررسی یک قاعده ی مهمِ علوم قرآنی مشخص می شود، یعنی نظریه ی جری و تطبیق.

نظریه ی جری و تطبیق چیست؟

جرى و تطبیق در اصطلاح علوم قرآنى یعنی تطبیق مفاهیم به دست آمده از آیات قرآن، بر مصادیقی غیر از مصداق شأن نزول - اما مشابه آن – است. مثلاً اگر آیه‌اى در مورد قوم بنى اسرائیل نازل شده و بیان حال آنها است، این دلیل نمی‌شود که آیه مخصوص باشد و دیگر با هیچ‌کس قابل تطبیق نباشد، بلکه ممکن است هزاران سال بعد افرادی مانند قوم بنی اسرائیل به وجود بیایند که آیه قابل تطبیق بر آنها باشد.

پس باید گفت: آیات قرآن مانند ضرب المثل‌ها است که نخستین بار، در مورد خاصّى گفته شده ولى در هر مورد مشابه دیگرى نیز به‌کار می‌رود. این معنا همان چیزى است که در روایات به "جرى" قرآن، نام‌گذارى شده است. (برای مطالعه بیشر ر.ک: طباطبایى، محمدحسین‏،1390هـ ق، ج3، ص67.)

پس اگر قرار باشد آیه‌ای از قرآن، که درباره گروه‌ خاصّى نازل شده، با مردن و از بین رفتن آن گروه‌، عمر آیه نیز به پایان رسد و به گذشتگان محدود شود، دیگر اثرى از قرآن به جاى نمی‌ماند، حال آن‌که قرآن، آغاز تا پایانش، به درازاى عمر آسمان‌ها و زمین، جارى خواهد شد و براى هر قوم و گروهى، [در آینده‏] آیه‌اى در قرآن وجود دارد که آن ‌را تلاوت می‌کنند [و می‌یابند که وضعیّت آنان مشابه وضعیّت کسانى است که آیه درباره ایشان نازل شده‏]، و آنان در قلمرو یکى از دو دسته آیات خیر یا شرّ قرار خواهند گرفت.(عیاشى، محمد بن مسعود(1380هـ ق)،ج1، ص10.)

پس بنابر همین قاعده ما می توانیم با کمک روایات معصومین علیهم السلام، آیات قرآن را بر امام زمان عج الله و اصحاب ایشان و قیام ایشان تطبیق دهیم.

پی نوشت:

طباطبایى، محمدحسین‏،1390هـ ق، المیزان فی تفسیر القرآن‏، چاپ دوم، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات

عیاشى، محمد بن مسعود،1380هـ ق، تفسیر العیّاشی، چاپ اول، تهران، المطبعه العلمیه.