ماه مبارک رمضان
بسم الله الرحمن الرحیم
ماه مبارک رمضان
واژه «رمضان» از ریشه «رَمَضَ» است، رمضان از رمض بمعنى شدت تابش آفتاب بر خاک است علت این تسمیه آنست که عرب ماهها را با زمانى که در آن واقع شوند نامگذارى کردهاند رمضان در زمان شدت گرما بود و جمع آنرا رمضانات گفتهاند و گفته شده رمضان از نامهاى خداوند است.[1]
فخر رازی می گوید رمضان به معناى بارانى که اوّل پاییز مى بارد و هوا را از خاک و غبارهاى تابستان پاک مى کند و یا به معناى داغىِ سنگ از شدّت گرماى آفتاب.[2] امّا درباره این که چرا این نام بر یکى از ماه هاى سال، گذاشته شده است، زمخشرى (م 528 ق) گوید: اگر گویى: «چرا ماه رمضان را به این نام نامیده اند؟»، گویم: روزه در ماه رمضان، عبادتى دیرین است، و گویا عرب ها این نام را به خاطر داغ شدنشان از حرارت گرسنگى و چشیدن سختى آن، نهاده اند، همچنان که به آن «ناتق (رنج آور)» هم گفته اند؛ چون سختى روزه، آنان را به رنج و زحمت مى افکند. و گفته اند: چون نام ماه ها را از زبان قدیم نقل کرده اند، آنها را با زمان هایى که در آنها قرار داشتند، نامیده اند و این ماه، در روزهاى گرم و داغ بوده است.[3]
شمارى از روایات، این نام گذارى را به سبب نقشى دانسته اند که ماه رمضان در پاکسازى آئینه جان از آلودگى هاى گناهان و پاکسازى روان از زنگار خطاها دارد. از پیامبر صلى الله علیه و آله روایت است:
إنّما سُمِّیَ رَمَضانُ؛ لِأَ نَّهُ یُرمِضُ الذُّنوبَ؛[4] این ماه را رمضان نامیده اند: چون گناهان را مى زداید.
این وجه در نام گذارى، از یک سو با ریشه لغوىِ «رمضان» و از سوى دیگر با برکات، رهاوردها و آثار آن، هماهنگ و متناسب است.
آیا «رمضان» نام خداست؟
شمارى از احادیث شیعه و اهل سنّت، صراحت دارند که «رمضان» از نام هاى خداى سبحان است.[5] از این رو، نهى شده که آن را بدون افزودنِ واژه «ماه» به کار برند[6]، همان گونه که سزاوار نیست انسان بگوید: این، رمضان است؛ رمضان آمد؛ رمضان رفت؛ رمضان را روزه گرفتم؛ و... و هر که چنین بگوید، باید به عنوان کفّاره این سخن، صدقه بدهد و روزه بگیرد.[7]
لیکن این روایات، با مشکلات متعدّدى رو به رویند؛ زیرا هم سندشان مخدوش است و هم دلالتشان نارساست، با این توضیح که: اوّلاً، هیچ یک از روایات مورد اشاره، از نظر سند، معتبر نیستند. ثانیا، با مراجعه به روایاتى که به شمارش نام هاى خداوند پرداخته اند، دیده مى شود که چنین نامى در میان آنها نیست. ثالثا، در بسیارى از روایاتى که از پیامبر صلى الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام نقل شده است، کلمه«رمضان» بدون آن که واژه«ماه» در اوّل آن باشد، به کار رفته است و بسیار بعید است که راویان، از پیش خود، مضاف را از همه این روایات، حذف کرده باشند.[8]
نام هاى ماه رمضان
احادیث اسلامى، «ماه رمضان» را با نام ها و صفات متعدّدى توصیف کرده اند که همه آنها عظمت این ماه را نشان مى دهند و بیانگر نقش مثبت، ژرف و سازنده آن در رشد، بالندگى و فراهم آوردن سعادت دنیوى و اخروى انسان اند. از جمله این نام ها و صفات، موارد زیرند: 1. ماه خدا، 2. ماه بزرگ تر خدا، 3. ماه میهمانى خدا، 4. ماه نزول قرآن، 5. ماه تلاوت قرآن، 6. ماه روزه گرفتن، 7. ماه مسلمانى، 8. ماه پاک کننده، 9. ماه خالص سازى، 10. ماه نماز، 11. ماه آزادسازى، 12. ماه صبر، 13. ماه مواسات(همدردى)، 14. ماه برکت، 15. ماه آمرزش، 16. ماه رحمت، 17. ماه توبه، 18. ماه بازگشت، 19. ماه استغفار، 20. ماه دعا، 21. ماه عبادت، 22. ماه اطاعت، 23. ماه مبارک، 24. ماه بزرگ، 25. ماهى که خداوندْ [در آن،] روزىِ مؤمن را مى افزاید، 24. سَرور ماه ها، 27. عید اولیاى خدا، 28. بهار قرآن، 29. بهار فقیران، 30. بهار مؤمنان، 31. ماه مسابقه، و 32. ماه روزى یافته.
[1]. قاموس القرآن، ج3، ص123.
[2]. مفاتیح الغیب، ج5، ص89؛ کتاب العین، ص227.
[3]. الکشاف، ج1، ص113.
[4]. الفردوس، ج2، ص60.
[5]. سنن الکبری، ج4، ص349.
[6]. الکافی، ج4، ص70.
[7]. بحارالانوار، ج96، ص377.
[8]. المیزان، ج2، ص36.
